Rozważania Piątego Stopnia

Na wstępie poznamy pewną melodię, a raczej jej budowę. Będzie to o tyle istotne, że pozwoli poznać melodię skali innej niż pentatoniczna i bluesowa, często wykorzystywanej w bluesie - mowa o skali miksolidyjskiej. Omówimy w skrócie budowę akordu septymowego oraz jego zastosowanie w bluesowym akompaniamencie. Pojawi się parę nowych sformułowań, które warto znać. Przede wszystkim, co Was z pewnością ucieszy, w tym miesiącu będziemy grać bluesa. A zatem do dzieła!

Przykład 1 to ćwiczenie do samodzielnego wykonania. Wskazówki do przykładu 1:
a. Zagraj po kolei dźwięki podane w przykładzie 1. Ile jest tych dźwięków?

b. Zagraj jeszcze raz dźwięki z przykładu 1. Zauważ, że w ćwiczeniu wszystkie dźwięki gramy na jednej strunie. Zwróć uwagę, jak oddalone są one od siebie. Między którymi dźwiękami odległość wynosi dwa progi? Które z tych dźwięków leżą obok siebie?

c. W ykonaj ćwiczenie ponownie. Posłuchaj melodii, którą grasz. Czy brzmi znajomo? Ta melodia to gama. Kolejne dźwięki gamy nazywamy kolejnymi jej stopniami.

d. Stwórz taką samą melodię w innej tonacji. Rozpocznij od dźwięku F na pierwszym progu struny basowej E6. Jeśli zostaną zachowane odległości między kolejnymi stopniami granej przez Ciebie melodii (patrz punkt b), uzyskasz melodię gamy F-dur.

e. Zapisz na kartce po kolei nazwy dźwięków z przykładu 1. Są to kolejne stopnie gamy A-dur.
Dlaczego A-dur? A od jakiego dźwięku rozpoczyna się to ćwiczenie?

Jeśli przykład 1 masz już za sobą, czas na zanotowanie wniosków (patrz tabelka).

Gama składa się z ośmiu stopni. Pomiędzy III i IV oraz VII i VIII stopniem gamy durowej występuje odległość półtonu (dźwięki odpowiadające tym stopniom leżą na gryfie obok siebie), natomiast pomiędzy pozostałymi stopniami - odległość całego tonu. Rozpoczynając gamę od dźwięku A i zachowując powyższą zasadę odległości pomiędzy jej kolejnymi stopniami, uzyskamy melodię gamy durowej A-dur. Gdy rozpoczniemy ją od dźwięku F, wówczas będzie to gama F-dur itd. Wniosek? Melodię gamy durowej otrzymamy, gdy zachowamy odległości półtonu pomiędzy III-IV i VII-VIII jej stopniem oraz całego tonu pomiędzy pozostałymi jej stopniami.

 

Na kolejnych stopniach gamy durowej możemy budować melodie - skale zwane kościelnymi. Przykładem takiej skali jest melodia utworzona na V stopniu gamy. Co to znaczy? Pozostawiając kolejność dźwięków gamy, np. A-dur (A, B, C#, D, V-E, F#, G#, A), otrzymamy melodię skali miksolidyjskiej poprzez rozpoczęcie jej od piątego stopnia, czyli w tym przypadku od dźwięku E (E, F#, G#, A, B, C#, D, E). Taką melodię w tonacji D-dur (D, E, F#, G, V-A, B, C#, D) ilustruje przykład 2. W drugim takcie również znajdziemy skalę miksolidyjską, jednak zagraną o oktawę wyżej. Zarówno pierwszy, jak drugi takt kończy akord septymowy A7. Zauważ, że septyma w tym akordzie jest septymą małą (A-G), charakterystyczną dla skali miksolidyjskiej. Na pytanie, czy muszę zapamiętać każdą figurkę skali, aby wiedzieć, co gram? - odpowiedź brzmi: nie jest to niezbędne. Przedstawione w tym miesiącu melodie gamy durowej (jest to równoważna melodia skali utworzonej na I stopniu gamy - skali jońskiej) i skali miksolidyjskiej mają charakter durowy i są bardzo jońskiej występuje septyma wielka (A-#G), w skali miksolidyjskiej - septyma mała (A-G). Co należy zapamiętać?

1. Na V stopniu durowej gamy uzyskamy skalę miksolidyjską.

2. Na V stopniu durowej gamy mamy akord z septymą małą.

 

Skala miksolidyjska oraz akordy septymowe są bardzo często wykorzystywane w bluesie. Przekonać nas mogą o tym przykłady 3 i 4, które ilustrują formę 12-taktowego bluesa. Na szczególną uwagę zasługują tu: akompaniament prezentowany w przykładzie 3 oparty na akordach septymowych "bluesowej elki" (A7, D7, E7), wykorzystanie skali miksolidyjskiej oraz dwudźwięk charakterystyczny w przykładzie 4 mogący stanowić element bluesowej solówki. Wskazówki do przykładów 3 i 4:

a. Zwróć uwagę na rozmieszczenie akordów septymowych w 12-taktowym bluesie (4 takty: A7, 2 takty: D7, 2 takty: A7, 1 takt: E7, 1 takt: D7, 2 takty: A7).

b. Zwróć uwagę, że prymy przedstawionych akordów odpowiadają kolejno I, IV i V stopniowi gamy A-dur.

c. Rozpatrz każdy akord septymowy oddzielnie, bowiem dla każdego z nich akompaniament przedstawiony w przykładzie 3 jest rozbudowany np. dla akordu A7. - Z jakich dźwięków składa się akord A7? Jest to akord zbudowany na V stopniu gamy durowej D-dur. Z jakich dźwięków składa się ta gama? - Przeanalizuj każdą figurkę akompaniamentu dla akordu A7 w przykładzie 3. Czy dźwięki tych figurek nie odpowiadają czasem dźwiękom gamy D-dur? Dlaczego? - Przeanalizuj w powyższy sposób akordy D7 i E7, traktując je oddzielnie jako akordy zbudowane na 5 stopniu gamy durowej.

d. Dwa ostatnie takty prezentowanych chorusów to wykorzystanie skali miksolidyjskiej, krótka zagrywka będąca elementem solówki. W jaki sposób rozłożyć akordy septymowe w dwóch ostatnich taktach chorusu, aby zagrać podkład w sposób analogiczny do taktów wcześniejszych?