Na początek… 12-taktowa forma bluesa

Bardzo dziękuję za wszystkie uwagi dotyczące tematów prezentowanych na łamach Gitarzysty. Wszystkie one są bardzo cenne i będą realizowane w kolejnych odcinkach naszych warsztatowych spotkań. W tym miesiącu wzięłam sobie do serca następujące Wasze propozycje: "Jestem początkującym gitarzystą (...). Magazyn Gitarzysta kupuję od niedawna. Byłbym szczęśliwy, gdyby w dziale Blues pojawił się nie za trudny 12-taktowiec" (Robert W.); "Chcę się odzwyczaić od tabulatur, (...) czy jest możliwość stworzenia kącika nutowego w ramach każdego warsztatu? (Maciej S.); "Grałam do tej pory wyłącznie na gitarze klasycznej, brakuje mi trochę czegoś innego (...) blues byłby idealny (Marysia G.); "Od wielu lat gram kostką, ale spodobało mi się, co można wyczyniać palcami (...) blues na początek byłby super, tylko nie za trudny" (Mariusz Sz.). Myślę, że po tak przedstawionym wprowadzeniu nie jest tajemnicą, czym się zajmiemy w tym odcinku bluesowych warsztatów. Przejdźmy zatem do przykładów.

Przykład 1 to klasyczna 12-taktowa forma bluesa w tonacji A. Kolejne takty opisują następujące funkcje: 4/4 A / D / A / A / D / D / A / A / E / D / A / E //. Chcę zaznaczyć, że bardziej bluesowy charakter otrzymamy, gdy każdą z tych funkcji ubarwimy interwałem septymy małej. Tych z Was, dla których 12-taktowa forma bluesa wymaga wyjaśnienia teoretycznego, a budowa czterodźwięków septymowych jest czymś nowym, odsyłam do warsztatów archiwalnych dostępnych na warsztatowej stronie witryny Gitarzysty.

Przykład rozpoczyna tzw. przedtakt. Rozpoczynamy, uderzając na czwartą miarę taktu (licząc "1 i 2 i 3 i 4 i"). Posłuchaj dołączonego do przykładu pliku muzycznego. Wsłuchaj się w metronom. Zwróć uwagę na dźwięki rozpoczynające nasz 12-taktowy blues. Pod każdą nutką zamieściłam opis stanowiący informację o sposobie uderzania w struny. Litery p, i, m oraz a należy przypisać do odpowiadających im palców, którymi wprawiamy struny w ruch: p - kciuk, i - palec wskazujący, m - palec środkowy, a - palec serdeczny. Opanowując omawiany przykład, proponuję zachować następującą kolejność:

1. Najpierw posłuchaj dołączonego pliku audio, oswój się z melodią, którą mamy zagrać. 2. Rozczytaj dźwięki zapisane w przykładzie. 3. Zwróć uwagę na formę bluesa oraz powtarzające się w niej fragmenty. 4. Spróbuj wykonać przykład, pamiętając o zachowaniu odpowiednich wartości rytmicznych. 5. Po zapoznaniu się z materiałem dźwiękowym oraz przełożeniu odpowiednio dźwięków na instrument skup się na sposobie uderzenia w struny. 6. Graj na początku w wolnym tempie, dbając przede wszystkim o dokładność i płynność swojej gry. 7. Jeżeli jesteś gitarzystą początkującym lub gra palcami jest nowym wyzwaniem, nie skupiaj swojej uwagi na wszystkim naraz. Wówczas właściwe opanowanie przykładu w przedstawionej powyżej kolejności zajmie Ci dużo mniej czasu.

Mając na uwadze tych z Was, którzy rozpoczynają przygodę z formą bluesową, jak również tych, którzy - pomimo tego, że wielokrotnie spotkali się z tezą "nuty do grania są niepotrzebne" - chcą nabyć umiejętność czytania zapisu nutowego, zapraszam do wykonania kolejnych przykładów.

Przykład 2 to nieskomplikowana forma 12-taktowego bluesa w A, którą możemy potraktować jako podkład do przedstawionego wcześniej 12-taktowego tematu bluesowego. Zastosowałam tutaj wyłącznie zapis nutowy. Na początek przyjrzyj się tylko wartościom rytmicznym, jakie są charakterystyczne i powtórzone w każdym takcie przykładu. Liczymy do "4" w następujący sposób: "1 i 2 i 3 i 4 i" (to, co liczymy, odpowiada wartościom ósemek. Zauważ, że jeżeli policzysz w ten sposób na głos, wymówisz osiem słów. Każde Twoje słowo odpowiada więc wartości rytmicznej pojedynczej ósemki). Takt rozpoczynają dwie ćwierćnuty. Każda z nich trwa tyle, co dwie ósemki. Licząc "1 i 2 i 3 i 4 i", uderzam równocześnie na "1" oraz "2".

Kolejne dwie nuty wyglądają trochę inaczej. Są połączone ze sobą. Jest to zapis charakterystyczny dla ósemek. Otrzymamy na tym etapie, co następuje: licząc "1 i 2 i 3 i 4 i" uderzamy na "1", 2" oraz kolejne "dwa słowa": "3", "i". Pozostaje jeszcze jedna wartość rytmiczna. Jest to ćwierćnuta, którą uderzamy na "4". Spróbuj policzyć na głos i wyklaskać opisany w każdym takcie rytm na "1", "2", "3", "i" oraz "4". W ten sposób oswoisz się z rytmiką przedstawionego podkładu, który za chwilę zagrasz. Spróbuj teraz zastąpić klaskanie uderzeniem w jedną, dowolnie wybraną strunę. Przejdźmy do kolejnego etapu. Zapoznaliśmy się z rytmem, czas poznać dźwięki zilustrowane w przykładzie 2, a konkretnie - ich zapis nutowy.

Pomoże nam w tym przykład 3. Zawiera zapis wyłącznie tych dźwięków, które są nam niezbędne do wykonania przykładu 2. Zauważ, że im wyżej zapisany jest dźwięk, tym jest on wyższy. W każdym takcie zapisałam jeden dźwięk, dlatego też wartość rytmiczna zapisu każdego z nich odpowiada całej nucie.

W pierwszych trzech taktach znajduje się zapis dźwięków odpowiednich dla kolejnych trzech strun basowych naszego instrumentu - od e w kierunku d. Takt 4 to dźwięk e znajdujący się na 2 progu struny basowej d. Wykonaj takt 1 oraz 4. Wniosek? To ten sam dźwięk, jednak coś je różni - wysokość. Tworzą one odległość muzyczną (interwał) zwaną oktawą. Takt 5 - to zapis dźwięku g odpowiadający wysokości naszej kolejnej struny, struny g. W takcie 6 przed nutą pojawił się krzyżyk. Krzyżyk podwyższa dany dźwięk o pół tonu. Tutaj dźwięk g jest podwyższony do dźwięku gis. Znajduje się on na 1 progu, na strunie g. Na progu następnym leży dźwięk a. Jego zapis nutowy ilustruje ostatni takt przykładu.

Tak wygląda w nutach zapis siedmiu dźwięków potrzebnych do wykonania przykładu 2. Proponuję, co następuje: 1. Wybierz z przykładu 3 dźwięki zilustrowane w czterech pierwszych taktach. Oswój się z ich zapisem nutowym oraz odpowiednio skojarz z dźwiękami na gitarze. 2. Spójrz na zapis nutowy przykładu 2. Pomiń w każdym takcie nutę przypadającą na "i" po "3" - a więc zapisaną jako czwarta w kolejności. Spróbuj z jej pominięciem wykonać przykład 2, czytając nuty, z którymi się przed chwilą oswoiłaś/eś. Nie poddawaj się, jeżeli za pierwszym razem nie wyjdzie. 3. Ostatnie takty przykładu 3 przedstawiają zapis brakujących trzech dźwięków. Tych, które pozwolą nam wykonać przykład 2 w całości. Skup teraz swoją uwagę wyłącznie na nich. Wykonaj przykład 2, grając tylko te nuty. Jak? Licząc na głos "1 i 2 i 3 i 4 i" oraz śledząc wartości rytmiczne każdego taktu, zagraj dźwięk odpowiadający wartości ósemki "i" po "3". Będą to dźwięki zilustrowane wyłącznie w trzech ostatnich taktach ostatniego 3 przykładu.

Udało się? Brawo! 4. Wróć w treści warsztatu do początku przykładu 2. Wyklaskaj ponownie rytm. 5. Spróbuj w wolnym tempie wykonać przykład 2, korzystając wyłącznie z zapisu nutowego. Na zakończenie proponuję zaprosić kolegę lub koleżankę, przedstawić jeden z omówionych przykładów, podzielić się rolami i zagrać w duecie 12-taktowy blues w A (pamiętając o tym, aby wcześniej nastroić tak samo swoje instrumenty). Powodzenia!

Autorom zacytowanych we wstępie fragmentów e-maili bardzo dziękuję za zgodę na ich wykorzystanie.