Akord molowy septymowy (Xm7)
Katarzyna Maliszewska
Pytanie, z którym ostatnio spotykam się bardzo często, brzmi: jaką skalę mogę zastosować w improwizacji?
To pytanie zadaje sobie wielu gitarzystów, którzy opanowali kilkanaście lub nawet kilkadziesiąt skal. Tą, którą znamy najlepiej, jest niewątpliwie pentatonika. Mam jednak prośbę - zapomnij na chwilę o skalach. Spisz sobie akordy, które tworzą akompaniament dla Twojej improwizacji. Wybierz jeden z tych akordów oraz namaluj wszystkie jego kolory na gryfie. Po co? Aby odpowiedzieć na pytanie. Jak się do tego zabrać? Przejdźmy do przykładów oraz ilustrujących je diagramów.
W tytule warsztatu zawarłam nazwę akordu. To akord molowy septymowy. PRZYKŁAD 1 ilustruje składniki jednego z takich akordów - Dm7 (d, f, a, c). Aby przejść do następnego etapu, niezbędne jest poznanie jego budowy. Zróbmy to zatem. Składniki każdego akordu leżą względem siebie w jakiejś muzycznej odległości. Jeśli wybierzemy dowolną parę dźwięków, to istniejącą między nimi odległość nazywamy interwałem. Możemy utworzyć wiele par dźwięków, a każda powstała w ten sposób odległość między nimi ma swoją muzyczną nazwę. Są to nazwy interwałów. A oto podstawowe interwały i ich nazwy dla akordu molowego septymowego: 1-1 to pryma, 1-3m to tercja mała, 1-5cz to kwinta czysta, 1-7m to septyma mała. Jeśli 1 odzwierciedla dźwięk d, będziemy mieć do czynienia z akordem Dm7. Z jakich dźwięków (składników) zbudowany jest akord Dm7, jakie są między nimi odległości (interwały), jak się nazywają i jak wyglądają na gryfie - ilustruje poniższa tabela.
Pryma to odległość "zerowa" określająca tonikę akordu. Jeśli akord Dm7 tworzą następujące składniki: d, f, a, c, to prymę tego akordu tworzy odległość d-d. Interwał ten przedstawia takt 2 omawianego przykładu. Kolejne interwały ilustrują kolejne takty przykładu. Jak wygląda na gryfie tercja mała - przedstawia takt 3. Tercja mała występuje zawsze w akordach molowych. Mówimy, że określa tryb akordu molowego. Zagraj parę akordów molowych. Spróbuj w każdym z nich odnaleźć tercję małą. Takt 4 to kwinta czysta. To interwał wspólny dla akordu molowego oraz durowego. Nie określa zatem trybu akordu. Zagraj dla przykładu barowe akordy G dur (takt 1) i g moll (takt 2), które przedstawia PRZYKŁAD 2. Zauważ, że kwinta w tych akordach się nie zmieniła. Septymę małą widać w ostatnim takcie przykładu 1.
PRZYKŁAD 7 to ilustracja wszystkich dźwięków składowych akordu Dm 7: d, f, a, c do VI progu. Spójrz na dołączone do warsztatu diagramy. Przedstawiają rozmieszczenie na gryfie składników akordu Dm7 do XII progu. Czy ten obraz nie przypomina Ci jakiejś skali? (diagram D). Wyobraź sobie, że skala pentatoniczna molowa d to puzzle, z których usuwamy jeden dźwięk (g). Przeanalizuj PRZYKŁAD 8. Zauważysz, że kolory akordu Dm7 należą do palety kolorów pentatoniki molowej d.
Pytanie brzmi: jakiej skali użyć do akordu np. Dm7? Aby na nie odpowiedzieć, wykonaj następujące ćwiczenie:
a) przypomnij sobie podstawowe skale o charakterze molowym, które znasz (np. dorycka, frygijska, eolska, lokrycka);
b) każdą z nich zagraj od dźwięku d przez jedną oktawę i zaobserwuj, czym się różnią. Te różnice nadają rozpoznawalne brzmienie każdej z tych skal;
c) wypisz na kartce składniki (dźwięki) wybranej skali, a następnie utwórz akord na pierwszym jej stopniu. Jak? Zagraj pierwszy, trzeci, piąty i siódmy dźwięk z ciągu zapisanych na kartce.
Co wyszło? Jeśli to ćwiczenie udało się wykonać prawidłowo, to uzyskasz m.in. figury, które wyróżniłam na diagramach 1, 2 i 3.
Przeanalizuj fragment, pod który poszukujesz skal do improwizacji. Odpowiedź znajdziesz w składnikach akordów stanowiących dany akompaniament. Wypisz je. Przeanalizuj składniki. Nanieś na gryf. W ten sposób (w dużym uproszczeniu) uzyskasz obraz wielu skal, z których możesz skorzystać. A może okaże się, że poszukiwania skal w tej sytuacji w ogóle nie są potrzebne? Składniki akordu Dm7 to np. pentatonika molowa d, w której brakuje koloru g (diagram D), o czym się przekonaliśmy w tym miesiącu.
W tytule warsztatu zawarłam nazwę akordu. To akord molowy septymowy. PRZYKŁAD 1 ilustruje składniki jednego z takich akordów - Dm7 (d, f, a, c). Aby przejść do następnego etapu, niezbędne jest poznanie jego budowy. Zróbmy to zatem. Składniki każdego akordu leżą względem siebie w jakiejś muzycznej odległości. Jeśli wybierzemy dowolną parę dźwięków, to istniejącą między nimi odległość nazywamy interwałem. Możemy utworzyć wiele par dźwięków, a każda powstała w ten sposób odległość między nimi ma swoją muzyczną nazwę. Są to nazwy interwałów. A oto podstawowe interwały i ich nazwy dla akordu molowego septymowego: 1-1 to pryma, 1-3m to tercja mała, 1-5cz to kwinta czysta, 1-7m to septyma mała. Jeśli 1 odzwierciedla dźwięk d, będziemy mieć do czynienia z akordem Dm7. Z jakich dźwięków (składników) zbudowany jest akord Dm7, jakie są między nimi odległości (interwały), jak się nazywają i jak wyglądają na gryfie - ilustruje poniższa tabela.
Pryma to odległość "zerowa" określająca tonikę akordu. Jeśli akord Dm7 tworzą następujące składniki: d, f, a, c, to prymę tego akordu tworzy odległość d-d. Interwał ten przedstawia takt 2 omawianego przykładu. Kolejne interwały ilustrują kolejne takty przykładu. Jak wygląda na gryfie tercja mała - przedstawia takt 3. Tercja mała występuje zawsze w akordach molowych. Mówimy, że określa tryb akordu molowego. Zagraj parę akordów molowych. Spróbuj w każdym z nich odnaleźć tercję małą. Takt 4 to kwinta czysta. To interwał wspólny dla akordu molowego oraz durowego. Nie określa zatem trybu akordu. Zagraj dla przykładu barowe akordy G dur (takt 1) i g moll (takt 2), które przedstawia PRZYKŁAD 2. Zauważ, że kwinta w tych akordach się nie zmieniła. Septymę małą widać w ostatnim takcie przykładu 1.
PRZYKŁADY 3, 4 I 5 obrazują rozmieszczenie dźwięków składowych akordu Dm7 na gryfie według kolejności ich występowania - od dźwięku najniższego do najwyższego, a więc 1, 3m, 5cz oraz 7m (spójrz na diagramy A, B, C). Grając w ten sposób składniki dowolnego akordu, uzyskujemy pasaż danego akordu, którego wykonanie określa się mianem "arpeggio". Zauważ, że możemy również przeanalizować odległości między dźwiękami składowymi akordu: 3m-5cz to tercja wielka, 5m-7m to tercja mała. Analizując dalej budowę akordu, możemy dojść do jeszcze jednego wniosku. Akord molowy septymowy to dwie tercje małe oddalone od siebie o kwintę czystą (PRZYKŁAD 6, diagram C).
PRZYKŁAD 7 to ilustracja wszystkich dźwięków składowych akordu Dm 7: d, f, a, c do VI progu. Spójrz na dołączone do warsztatu diagramy. Przedstawiają rozmieszczenie na gryfie składników akordu Dm7 do XII progu. Czy ten obraz nie przypomina Ci jakiejś skali? (diagram D). Wyobraź sobie, że skala pentatoniczna molowa d to puzzle, z których usuwamy jeden dźwięk (g). Przeanalizuj PRZYKŁAD 8. Zauważysz, że kolory akordu Dm7 należą do palety kolorów pentatoniki molowej d.
Pytanie brzmi: jakiej skali użyć do akordu np. Dm7? Aby na nie odpowiedzieć, wykonaj następujące ćwiczenie:
a) przypomnij sobie podstawowe skale o charakterze molowym, które znasz (np. dorycka, frygijska, eolska, lokrycka);
b) każdą z nich zagraj od dźwięku d przez jedną oktawę i zaobserwuj, czym się różnią. Te różnice nadają rozpoznawalne brzmienie każdej z tych skal;
c) wypisz na kartce składniki (dźwięki) wybranej skali, a następnie utwórz akord na pierwszym jej stopniu. Jak? Zagraj pierwszy, trzeci, piąty i siódmy dźwięk z ciągu zapisanych na kartce.
Co wyszło? Jeśli to ćwiczenie udało się wykonać prawidłowo, to uzyskasz m.in. figury, które wyróżniłam na diagramach 1, 2 i 3.
Przeanalizuj fragment, pod który poszukujesz skal do improwizacji. Odpowiedź znajdziesz w składnikach akordów stanowiących dany akompaniament. Wypisz je. Przeanalizuj składniki. Nanieś na gryf. W ten sposób (w dużym uproszczeniu) uzyskasz obraz wielu skal, z których możesz skorzystać. A może okaże się, że poszukiwania skal w tej sytuacji w ogóle nie są potrzebne? Składniki akordu Dm7 to np. pentatonika molowa d, w której brakuje koloru g (diagram D), o czym się przekonaliśmy w tym miesiącu.
