Gdy nie możesz nic namalować...
Od początku roku poznajemy gamę molową melodyczną oraz charakterystyczne dla niej modusy (skale). Często zaczynamy błądzić przy okazji odkrywania nowych możliwości zastosowania i łączenia dźwięków na gryfie.
Za pomocą nowych dźwięków (skal) chcemy rozpocząć malowanie bluesowych improwizacji, tym samym wnosząc w nie trochę świeżości, ale nie wiemy, jak się do tego zabrać. A sposobów jest co najmniej kilka i każdy z założenia jest dobry. Przedstawiony przeze mnie materiał w bluesowym warsztacie z lutego br. podsumowałam pytaniem, cytuję: "co nada charakterystycznego brzmienia Twojej improwizacji?". Jedna z możliwych odpowiedzi na to pytanie może dotyczyć podejścia do tematu, jak dopasować solo w konkretnym utworze, i może być następująca: "o brzmieniu Twojej improwizacji nie do końca decyduje skala, a akord, który słyszysz w podstawie". Takie podejście przedstawiłam w ostatnich przykładach wspomnianego przed chwilą warsztatu i zamierzam je kontynuować w kilku następnych odcinkach naszych spotkań. Ponieważ jednym z docelowych założeń jest tu umiejętność łączenia dźwięków składowych następujących po sobie akordów możliwie najkrótszą drogą na gryfie, dowiedzmy się, co to właściwie znaczy. To, co może ułatwić nam przebrnięcie przez tę odsłonę gitarowego warsztatu, to ściąga z dźwięków na gryfie, a w szczególności tych, których ciąg jest charakterystyczny dla gamy C (c, d, e, f, g, a, b/h) oraz instrument w ręce.
PRZYKŁAD 1 ilustruje w każdym takcie następujące po sobie dźwięki podstawowych akordów (tzw. single notes) możliwych do utworzenia na występujących po sobie kolejno - od najniższego do najwyższego - dźwiękach gamy C: c, d, e, f, g, a, h/b. Patrząc z innej strony, każdy kolejny dźwięk gamy C dur stanowi prymę danego akordu - durowego lub molowego. Co to jest pryma? To interwał, w którym odległość między dźwiękami jest zerowa. Prościej? Jeśli mamy akord C, to prymą tego akordu jest dźwięk c (a więc ten, który "określa" nazwę danego akordu). Mogę napisać jeszcze inaczej: prymy następujących po sobie akordów, przedstawionych w przykładzie 1, to kolejno dźwięki tworzące gamę C-dur. Ostatecznie gamę C-dur tworzą dźwięki: c, d, e, f, g, a, b/h i są to prymy trójdźwięków odpowiednio akordów durowych lub molowych, a konkretnie: C, Dm, Em, F, G, Am, Bm5b. Skąd wiem, który ma być molowy, a który durowy? Decyduje o tym odległość, jaka występuje między pierwszymi dwoma dźwiękami tworzącymi dany akord. Ta odległość nazywa się tercją: w akordzie molowym - tercją małą, a durowym - tercją wielką. Wykonaj przykład 1, następnie wybierz takty opisane akordami molowymi: Dm, Em, Am, Bm5b. Zwróć uwagę, jak względem siebie na gryfie "leżą" pierwsze dwa dźwięki w każdym z tych akordów (a ściślej - arpeggio). Czy nie tak samo? Tak wygląda na gryfie odległość tercji małej, która decyduje o tym, że mamy do czynienia z akordem molowym. Wybierz teraz takty, w których zilustrowane są trójdźwięki odpowiadające akordom durowym: C, F oraz G. Spójrz, jak one się "malują" na gryfie. Czy nie tak samo? Pierwsze dwa dźwięki tworzą tym razem szkic o nazwie tercja wielka, która odpowiada za tryb durowy danego akordu. Na tym etapie wiemy, co to jest pryma (1) oraz umiemy zagrać od dowolnego dźwięku tercję małą (3m) i wielką (3w).
Wykonaj ponownie przykład 1. Zwróć uwagę, jak wygląda odległość między pierwszym (na strunie a) i ostatnim (na strunie g) dźwiękiem każdego taktu. Uzyskane w ten sposób pary dźwięków na strunach a i g w każdym takcie tworzą odległość zwaną kwintą. W taktach 1-6 jest to tzw. kwinta czysta (5cz), natomiast takt ostatni obrazuje tzw. kwintę zmniejszoną (5zm; stąd akord opisujący ten takt jest molowy z kwintą zmniejszoną Bm5b).
Podsumujmy informacje uzyskane w wyniku wykonania ze zrozumieniem przykładu 1. W akordzie durowym występuje jako pierwsza tercja wielka, w akordzie molowym natomiast - tercja mała. Na podstawowy akord durowy lub molowy składa się trójdźwięk, w którym każdy dźwięk pełni jakąś rolę. Pierwszy to pryma, drugi to tercja, trzeci to kwinta. Pryma, tercja i kwinta to interwały, a więc odległości między dźwiękami tworzące trzon danego akordu - czyli trójdźwięk. Akord durowy od molowego różni zatem 1 dźwięk - interwał tercji.
Podsumowując te zagadnienia, wykonaj teraz PRZYKŁAD 2 i zwróć uwagę na opis każdego taktu.
Takty kolejnych dwóch PRZYKŁADÓW (3 I 4) opisują takie same akordy jak w przykładzie 1. W każdym takcie występują te same dźwięki (w nazwie) stanowiące kolejno prymę, tercję oraz kwintę danego akordu. Czym się zatem różnią? Rozmieszczeniem na gryfie. Zauważ, że choć wszystkie trójdźwięki wykonujemy na tych samych trzech strunach, mamy przynajmniej trzy możliwości ich usytuowania. Te trzy możliwości to tzw. przewroty danego akordu. O co chodzi? Wybierz z przykładów 1, 3 oraz 4 jeden dowolny akord. Niech to będzie Dm. W przykładzie 1 najniższym dźwiękiem jest d, a więc pryma akordu Dm (5 próg, struna a). Jeśli najniższym dźwiękiem w akordzie jest dźwięk prymy, mówimy o podstawowej formie akordu. W takcie 2 przykładu 4 najniższym dźwiękiem jest f (8 próg, a), a więc tercja akordu Dm. Jeśli najniższym dźwiękiem w akordzie jest dźwięk tercji, mówimy o pierwszym przewrocie akordu. Jeśli natomiast najniższym dźwiękiem w akordzie jest dźwięk kwinty, mówimy o drugim przewrocie akordu, co ilustruje 2 takt przykładu 3.
Wykonaj przykłady 1, 3 oraz 4 w pionie, grając dla wybranego akordu kolejno single notes jego: a) formy podstawowej (przykład 1), b) pierwszego przewrotu opartego na tercji (przykład 4) oraz c) przewrotu drugiego opartego na kwincie (przykład 3).
PRZYKŁAD 5 to już ćwiczenie na łączenie składników następujących po sobie akordów możliwie najkrótszą drogą na gryfie. Zastosowałam tutaj następujący klucz: prymy kolejnych akordów oddalone są od siebie o tercję: c-e, e-g, g-b/h... itd. Zauważ, że według takiego schematu dźwięki tercji oraz kwinty pierwszego akordu stają się odpowiednio prymą oraz tercją akordu następnego. Przykład 5 rozpoczęłam tutaj od rozmieszczenia dźwięków odpowiedniego dla pierwszego przewrotu akordu C (patrz: takt 1, przykład 4). Spróbuj wykonać to ćwiczenie (a więc połącz składniki następujących po sobie w tej samej kolejności akordów możliwie najkrótszą drogą na gryfie), rozpoczynając od rozmieszczenia składników akordu C właściwego dla jego: a) formy podstawowej (patrz: takt 1, przykład 1), b) drugiego przewrotu (patrz: takt 1, przykład 3).
Przejdźmy do PRZYKŁADU 6. Zastosowałam tutaj inny klucz względem kolejności występowania, opisujących każdy takt, akordów. Tym razem prymy akordów zmieniają się co kwartę: c-f, f-b/h, b/h-e... itd. Spróbuj wykonać przykład, rozpoczynając od rozmieszczenia dźwięków akordu C odpowiedniego dla: a) jego podstawowej formy, b) drugiego przewrotu, zachowując klucz zmieniających się co kwartę prym następujących po sobie akordów. Prześledź również wykonanie przykładów na wybranych trzech innych strunach gitary. Spróbuj łączyć składniki przedstawionych akordów w oparciu o samodzielnie zdefiniowany klucz następujących po sobie prym: co kwintę, sekstę oraz septymę. W przedstawionych obok ćwiczeniach zastąp każdy dźwięk c (jeśli potrzebujesz, pomóż sobie ściągą z nazwami dźwięków na gryfie) dźwiękiem cis. Co się stanie? Zmieni nam się materiał dźwiękowy z palety kolorów odpowiadających gamie C dur na paletę gamy molowej melodycznej d, którą możemy namalować np. improwizację do formy bluesa durowego w G... cdn.
