Kolory gamy molowej melodycznej w improwizacji bluesowej, cz. 1
Zapraszam do rozpoczęcia przygody z nową paletą kolorów, które również znajdą swoje zastosowanie w 8-, 12- lub 16-taktowej formie bluesa.
Gdybym zadała pytanie: "jakie skale są odpowiednie do improwizacji wokół bluesowej harmonii?", z pewnością wśród odpowiedzi znalazłyby się: "pentatonika", "bluesowa" oraz "dorycka" czy "miksolidyjska". Chcę w tym momencie zwrócić uwagę na to, że to nie skale są kluczem w improwizacji, ale funkcje (akordy), wokół których improwizujemy. Dlaczego miksolidyjska od dźwięku G idealnie pasuje w 12-taktowym chorusie, który rozpoczyna akord G7? Odpowiedź: ponieważ występuje tu interwał septymy małej charakterystyczny zarówno dla skali miksolidyjskiej, jak i wspomnianego akordu. Jak powstało brzmienie skali miksolidyjskiej w C? Odpowiedź: zagraliśmy gamę C-dur od 5. jej dźwięku (G). Jaki akord opisuje V st. gamy durowej? Odpowiedź: durowy z septymą małą. Jakie akordy tworzą trzon bluesa w tonacjach durowych? Odpowiedź: durowe z septymą małą. To już wiemy z poprzednich odcinków naszych warsztatów. Kolejne pytanie nasuwa się samo: czy akord durowy z septymą małą opisuje również stopnie innych gam (lub skal)? Odpowiedź brzmi: tak. Jedną z nich jest gama molowa melodyczna, która będzie główną bohaterką tego i kilku następnych spotkań z warsztatem bluesowym magazynu "Gitarzysta". Do dzieła!
Dołączone do warsztatu przykłady przedstawiają, w jaki sposób można zapoznawać się z nowymi dźwiękami, aby rozwijać technikę, a także - co moim zdaniem najważniejsze - słuch i muzyczną wyobraźnię. Pominęłam tutaj charakterystyczny na gryfie szkic gamy molowej melodycznej obejmujący jedną oktawę. Uczyniłam to celowo, co nie znaczy, że nie należy się z tym zapoznać. Każdy przykład zawiera w sobie jakąś techniczną barierę do pokonania oraz uczy nie tylko nasze palce, gdzie i co zagrać, ale przede wszystkim, jak to słychać. Daje również możliwość jego wykonywania w co najmniej kilku wariantach, odpowiednich dla naszego poziomu gry i posiadanego warsztatu.
Przejdźmy do PRZYKŁADU 1. Ilustruje on rozmieszczenie dźwięków odpowiednich dla gamy molowej melodycznej d na wybranych 2 strunach (e, b/h). Na każdej ze strun gramy triolowo kolejno po 3 dźwięki. Bardzo ważne jest właściwe opalcowanie tego ćwiczenia. Pierwszy i trzeci dźwięk każdej "trójki" należy docisnąć przy progach odpowiednio palcami wskazującym i małym. Dźwięk drugi natomiast - palcem środkowym lub serdecznym. Ćwiczenie należy wykonywać w bardzo wolnym tempie. Czemu służy to ćwiczenie? Rozciąganiu palców oraz swobodnemu przemieszczaniu się ręki wzdłuż gryfu. Grając każdy dźwięk, staraj się, by wybrzmiewał jak najdłużej, tzn. do momentu pojawienia się kolejnego. Nie odrywaj palców od gryfu (docisku do gryfu) wcześniej, niż do czasu pojawienia się następnego dźwięku. Staraj się nie napinać nadgarstka. I raz jeszcze powtórzę, wykonujemy to ćwiczenie w bardzo wolnym tempie, kostkując na przemian. Po zapoznaniu się z materiałem przykładu 1 proponuję jego wykonanie z zastosowaniem hammer-on: (a) z 1 na 2 dźwięk każdej "trójki", (b) z 2 na 3 dźwięk każdej "trójki" oraz (c) zagranie każdej "trójki" od najwyższego do najniższego dźwięku (rozpoczynając od małego palca, a kończąc na palcu wskazującym), (d) wykonanie ćwiczenia w odwrotnym kierunku: od korpusu do główki gitary, (e) zagranie w podobny sposób gamy molowej melodycznej d na pozostałych, sąsiadujących ze sobą parach strun (patrz PRZYKŁAD 2).
Jako pomoc w wykonaniu powyższych wariantów omawianego przed chwilą przykładu może posłużyć dołączony do warsztatu rys. 1.
W PRZYKŁADZIE 3 wybrałam inną parę strun. Tym razem gramy ósemkami po dwa dźwięki przypadające na zmianę na strunach d i g. Drugi dźwięk każdej zilustrowanej w przykładzie pary należy wykonać poprzez gliss, a więc płynne "prześlizgnięcie" się palca na gryfie do progu właściwego dla danego dźwięku. Spróbuj według tego samego klucza zagrać kolory gamy molowej melodycznej d na pozostałych, sąsiadujących ze sobą parach strun. Jako pomoc może posłużyć rys. 1. Ćwicz na początku w wolnym tempie, zwracając uwagę na dokładność wykonania elementu gliss.
Kolejna para strun i kolejne ćwiczenie to PRZYKŁAD 4. Tym razem mamy do zagrania harmonicznie (a więc równocześnie) dwudźwięki rozmieszczone na strunach a i d. Spójrz na rys. 1. Spróbuj w podobny sposób zagrać dowolną parę dźwięków kolejno na strunach b/h-e, g-b/h, d-g oraz e-a.
PRZYKŁAD 5 to również pary dźwięków charakterystycznych dla naszej gamy. W pierwszych dwóch taktach przykładu gramy dźwięki odpowiednie dla strun e i a, w dwóch kolejnych natomiast - strun a i d. Każdą parę dźwięków gramy tym razem melodycznie, a więc jeden po drugim. Spróbuj w podobny sposób wykonać ćwiczenie, rozpoczynając od dźwięków znajdujących się na strunach a i d, a kończąc na parach dźwięków odpowiednich dla strun d i g.
PRZYKŁAD 6 po niewielkich przekształceniach, głównie rytmicznych, może stanowić całkiem dobrą bazę dla Twojej zagrywki bluesowej. Wybrałam trzy sąsiadujące ze sobą struny d, g i b/h. Spójrz na rys. 2.
Przedstawia on kolejno pięć wybranych przeze mnie wariantów rozmieszczenia wszerz gryfu (wertykalnie) dźwięków gamy molowej melodycznej d, w sposób umożliwiający zagranie trzech dźwięków równocześnie (harmonicznie) na trzech sąsiadujących ze sobą strunach. Porównaj dźwięki przedstawione na rysunku jako ostatni wariant z tymi, które prezentuje przykład 6. Dla ułatwienia, występujące kolejno grupy trzech dźwięków (granych melodycznie lub harmonicznie) oznaczyłam tym samym kolorem. Spróbuj wykonać ćwiczenie, łącząc grupy trzech dźwięków w inny sposób, niż przedstawia to przykład 6 (ostatni wariant rys. 2). Graj melodycznie i harmonicznie. Spójrz na rys. 1. Wybierz inne, sąsiadujące ze sobą trzy struny i wykonaj ćwiczenie podobne do przykładu 6. Im więcej poznasz możliwości skorzystania z bogactwa kolorów gamy molowej melodycznej, tym ciekawsze będą Twoje improwizacje.
PRZYKŁAD 7 pozostawiam ambitnym gitarzystom do samodzielnego rozczytania i zagrania.
Czas na podsumowanie. Wszystkie przykłady graj w wolnym tempie, a nawet bardzo wolnym, zanim wykonasz je szybciej. Gdy poczujesz się już pewniej z nową paletą dźwięków zilustrowanych w przykładach obok, spróbuj z nich skorzystać, grając do dowolnego podkładu 8-, 12- lub 16- taktowego bluesa w Em, G, A lub D. Dlaczego wymieniłam takie tonacje? Zapraszam za miesiąc, a Ty tymczasem zapoznaj się z rys. 3.
Zwróć uwagę na to, jakie akordy widnieją przy II, IV, V i VII stopniu gamy molowej melodycznej i ponownie przeczytaj wstęp do tego warsztatu, poprzedzający słowa "do dzieła!".
