ZOOM H4

Niekiedy zachodzi także potrzeba rejestracji występu własnego lub zaprzyjaźnionego zespołu, nagrania dema, wywiadu albo po prostu głosów natury. W takich sytuacjach bardzo przydatnymi urządzeniami są miniaturowe rejestratory audio. Rynek tego typu urządzeń powoli zapełnia się, a producenci wypuszczają urządzenia oferujące wiele dodatkowych, niekiedy bardzo interesujących funkcji. Jednym z nich jest model Zoom H4, który każdemu podróżującemu gitarzyście oferuje szereg ciekawych możliwości.

BUDOWA

Zoom H4 jest niewielkim i lekkim (waży bez baterii 192g) urządzeniem, w obudowie wykonanej z szarego plastiku. Osłony dwóch wbudowanych mikrofonów ustawionych względem siebie pod kątem 90 stopni sprawiają, że swoim wyglądem przypomina on nieco... paralizator napięciowy. Zoom H4 zaopatrzony jest w dwa gniazda XLR Combo (canon i jack w jednym), do których można podłączyć zewnętrzne mikrofony (w tym również pojemnościowe, bowiem urządzenie oferuje zasilanie fantomowe 48V i 24V), gitarę, bas lub inny instrument o sygnale liniowym, a nawet gramofon analogowy. Większość przełączników, regulatorów i gniazd znajduje się na bocznych ściankach obudowy H4. Mamy tu trójpozycyjne przełączniki czułości wbudowanych mikrofonów oraz gniazd XLR, wielofunkcyjny JOG DIAL, wyjście liniowe i słuchawkowe z regulatorem głośności (oba typu minijack), wyłącznik urządzenia oraz gniazdo USB.

Na przednim panelu H4, wokół niewielkiego wyświetlacza (128×64px), zgromadzone są podświetlane przyciski wyboru parametrów nagrania stereo (w trybie czterościeżkowym, służące jako monitory ścieżek), przycisk nagrywania REC, monitor dostępu do karty SD i monitor trybu (stereo lub czterościeżkowy) oraz wielofunkcyjny joystick służący jako przycisk transportu (start, stop i przewijanie, w tym także w odstępach 1-sekundowych) i wyboru parametrów. W komplecie z Zoom H4 otrzymujemy zasilacz 9V, osłonę przeciwwiatrową z gąbki, uchwyt umożliwiający ustawienie urządzenia na statywie fotograficznym wraz z paskami mocującymi, kabel USB, płytę z aplikacją Steinberg Cubase LE oraz instrukcję obsługi w kilku językach (niestety nie ma wersji w języku polskim). Rejestrator pracuje na powszechnie dostępnych i niedrogich kartach SD o maksymalnej pojemności 2GB, a w terenie zasilany może być z dwóch baterii lub akumulatorków typu AA. Deklarowany przez producenta czas pracy baterii alkalicznych (bez korzystania z funkcji zasilania phantom) to ok. 4 godzin.

TRYB STEREO

Urządzenie może działać w dwóch trybach: stereo lub 4-track. Tryb stereo służy do nagrywania sygnału stereo lub jednocześnie dwóch niezależnych sygnałów mono w formacie WAV (96, 48 lub 44.1kHz/16, 24-bit) lub MP3 (48-320kbps lub VBR). Wyboru trybu dokonujemy w menu, natomiast wyboru formatu nagrania - przez naciśnięcie jednego z czterech przycisków znajdujących się po lewej stronie wyświetlacza. Jeżeli nagrywamy z użyciem wbudowanych mikrofonów, to otrzymamy oczywiście plik dźwiękowy stereo, możemy jednak skorzystać z gniazd wejściowych i podłączyć do nich np. dwie gitary albo gitarę oraz mikrofon. Aby dostosować czułość wejścia do poziomu sygnału instrumentu, należy użyć trójpozycyjnych przełączników czułości (niezależnych dla każdego wejścia) i ewentualnie dodatkowej regulacji dostępnej w menu. Możliwe jest także automatyczne skalibrowanie poziomu głośności dla każdego instrumentu - powinno się wtedy przed nagraniem zagrać na nim z maksymalną głośnością. Aby rozpocząć nagrywanie, należy nacisnąć przycisk REC, co powoduje jego podświetlenie (dioda miga) i wprowadza H4 w tryb stand-by (wtedy możliwa jest ewentualna kalibracja poziomów głośności), a następnie nacisnąć ten przycisk ponownie (dioda świeci w sposób ciągły).

Nagrane pliki zapisywane są na karcie SD w przeznaczonym dla nich folderze, a maksymalna ich liczba wynosi 1000. Czas nagrania jest ograniczony jego parametrami oraz pojemnością karty - przy jakości CD (44.1kHz, 16-bit) na karcie 2GB można nagrać nieco ponad 3 godziny, dla trybu MP3 128kbps - około 34 godzin. Przy maksymalnych parametrach (96kHz, 24-bit) karta 2GB starczy mniej więcej na godzinę nagrania. Zarejestrowane pliki można odsłuchiwać na rejestratorze przy pomocy słuchawek, usuwać lub zmieniać ich nazwy. Po podłączeniu H4 kablem USB do komputera urządzenie może zachowywać się jak dysk wymienny, na którym można dowolnie operować plikami, albo jak karta dźwiękowa, co umożliwia pracę z aplikacjami audio na komputerze. W trybie stereo (tylko jeśli korzystamy z wbudowanych mikrofonów H4) można skorzystać z symulacji brzmień kilku znanych marek mikrofonów, takich jak SM57, MD421, U87 czy C414. Można też uruchomić wbudowany kompresor/ limiter (bez względu na źródło sygnału), nie ma jednak możliwości regulacji jego parametrów, dostępny jest za to wybór typu efektu (kompresor lub limiter). Obie te dodatkowe opcje modyfikują sygnał i są w pełni stereofoniczne. Bardzo użyteczną funkcją w czasie nagrań w terenie jest możliwość zablokowania przycisków, co zapobiega przypadkowemu wyłączeniu urządzenia.

TRYB CZTEROŚCIEŻKOWY

Dla podróżującego gitarzysty główną atrakcją H4 będzie niewątpliwie tryb 4-track, w którym urządzenie staje się rejestratorem czterościeżkowym. W trybie tym można posługiwać się tylko formatem WAV (44.1 kHz, 16-bit). Jednocześnie nagrać można jedną lub dwie ścieżki (czyli tak jak w trybie stereo), a następnie dograć jeszcze jedną lub dwie, w celu zapełnienia wszystkich czterech dostępnych ścieżek. Tak więc możemy nagrać kolejno dwie partie stereofoniczne, np. gitarę akustyczną z chorusem, a potem gitarę elektryczną z efektem delay lub cztery partie monofoniczne - przykładowo, najpierw gitarę akustyczną i wokal, a następnie gitarę elektryczną i bas. Aby do nagranego w ten sposób czterościeżkowego projektu można było dograć jeszcze więcej instrumentów, należy zapisane ścieżki zmiksować, uwalniając w ten sposób część z nich pod następne partie nagrania (przed zmiksowaniem nagranych ścieżek można ustawić głośność i panoramę każdej z nich). Podczas nagrywania w trybie czterościeżkowym można korzystać z sekcji symulacji preampów oraz sekcji efektów przestrzennych. Te dwa bloki efektowe składają się na pojęcie tzw. patchy, czyli ustawień, których dostępnych jest 60 (50 fabrycznych i 10 użytkownika). W bloku preampów znajduje się kilkanaście symulacji popularnych marek wzmacniaczy gitarowych i basowych (np. Fender Twin, Vox AC30, Marshall 1959), dostępna jest także symulacja gitary akustycznej, efektów przesterowujących i kolumn z możliwością ustawienia parametrów gain, korekcji (dół, środek i góra), sygnału wyjściowego oraz bramki szumów. Przy nagrywaniu przez mikrofon można skorzystać z jednej z trzech symulacji preampów mikrofonowych. Blok efektowy zawiera takie efekty, jak: kompresor/ limiter, kilkanaście efektów modulacyjnych (typu chorus, flanger, phaser, tremolo, wah, pitch shifter itp.) oraz 11 rodzajów pogłosów i delayów. Symulacje preampów mają po 7 lub 8 parametrów, natomiast efekty po 4 parametry. Istniejące w pamięci Zoom H4 programy można edytować w poszukiwaniu własnych brzmień, jednak ich zapisywanie następuje w ramach konkretnego projektu (oryginalne brzmienie danego programu pozostaje niezmienione). Tak więc, jeżeli po otwarciu nowego projektu chcemy użyć zmodyfikowanych przez nas barw z poprzedniego projektu, to musimy skorzystać z dostępnej funkcji ich importu do aktualnego projektu. Jeśli tego nie zrobimy, wówczas będziemy mieli do dyspozycji znów oryginalny, wyjściowy zestaw barw obowiązujący w całym urządzeniu (które oczywiście również będzie można modyfikować i zapisywać nowe ustawienia w naszym konkretnym projekcie). W trybie czterościeżkowym urządzenie można wykorzystywać jak typowy multiefekt gitarowy, czyli wpiąć gitarę do jednego z wejść i korzystać z jego brzmień podczas gry. Ciekawą opcją jest możliwość użycia H4 jako karty dźwiękowej komputera - po podłączeniu urządzenia do portu USB załącza się ono samo, korzystając z zasilania przez USB, a następnie wyświetlane jest pytanie, czy ma ono pracować jako karta dźwiękowa, czy jako dysk wymienny. Jeśli wybierzemy opcję karty dźwiękowej, możemy ustalić częstotliwość próbkowania (44.1 lub 48kHz), skorzystać z tunera i, co bardzo istotne, z brzmień H4 podczas nagrywania na komputer (jednak dostęp do brzmień jest możliwy tylko przy formacie 44.1kHz/16-bit). Tak więc, dysponując komputerem, możemy rejestrować nasze projekty na programie do wielościeżkowego zapisu audio, nie będąc skrępowani ograniczeniami funkcjonalnymi H4. W trybie czterościeżkowym dostępny jest tuner z możliwością kalibracji oraz zastosowania nietypowych strojów, a także metronom, który jest też dostępny w trybie stereo.

WRAŻENIA

Podczas stosunkowo długiego, ponad dwumiesięcznego okresu testowania, miałem możliwość dość wszechstronnego sprawdzenia działania H4 w obu podstawowych trybach pracy. Ogólnie mówiąc, rejestrator przeszedł wszelkie próby w zasadzie bez zastrzeżeń, a jedynym większym problemem okazała się praca ze zbyt małym - moim zdaniem - wyświetlaczem. Dla wielu osób przeczytanie wyświetlanych na nim informacji może okazać się trudne z powodu mikroskopijnej wręcz wielkości literek i cyferek. Nieco starszej młodzieży (tej po czterdziestce, a już prawie na pewno tej po pięćdziesiątce) zdecydowanie polecam szkło powiększające - sprawdziło się doskonale, choć jego użycie przy jednoczesnych manipulacjach bywało dość kłopotliwe. Być może najlepszym rozwiązaniem tego problemu byłoby dobre opanowanie pamięciowe całej struktury wewnętrznej urządzenia, co po dłuższym czasie użytkowania i tak na ogół przychodzi samo, a odczytywanie napisów i symboli z ekranu staje się już wtedy po prostu zbędne. Nieco zbyt małe wydały mi się także regulatory i przełączniki relatywnie jednak dość sporego urządzenia, jakim jest Zoom H4 - w profesjonalnym sprzęcie mogłyby być one nieco większe, co poprawiłoby komfort pracy i zredukowałoby ryzyko ich uszkodzenia.

Nagrań w trybie stereo dokonywałem zarówno z użyciem wbudowanych mikrofonów, jak i mikrofonów zewnętrznych (konkretnie była to para niedrogich mikrofonów Behringer C-2), a ich treścią były: próba duetu gitar akustycznych, koncert stadionowy wielkiej gwiazdy, występ zespołu grającego na ulicy, głosy ptaków w lesie, cykady, fale morskie, rozmowy, odgłosy bazaru itp. Jak należało się spodziewać, nagrania z mikrofonów zewnętrznych miały nieco lepszą jakość niż z wbudowanych, choć i te drugie były dobrej jakości, zwłaszcza jeśli podczas nagrywania włączone były symulacje charakterystyk sławnych i drogich mikrofonów studyjnych. Dla początkujących łowców dźwięków dość sporym problemem podczas nagrań przy użyciu mikrofonów (nie jest to naturalnie wadą H4!) mogą okazać się niezamierzone efekty dodatkowe, takie jak przypadkowe stuki w obudowę urządzenia lub statyw (dotyczy tylko nagrań przy użyciu mikrofonów wbudowanych) oraz silny wiatr, którego odgłosów nie są niekiedy w stanie wytłumić nawet osłony przeciwwiatrowe z gąbki.

Nagrań w formacie czterościeżkowym dokonywałem z użyciem podróżnej gitary Hohner (bez główki i ze szczątkowym korpusem), a za odsłuch posłużył mi miniaturowy zestaw głośniczków Creative TravelSound 250 oraz słuchawki Koss PortaPro. Dzięki wbudowanemu w Zoom H4 tunerowi i metronomowi oraz zestawowi całkiem przyzwoicie brzmiących symulacji i efektów, praca przy nagrywaniu kolejnych ścieżek przebiegała w zasadzie bez zakłóceń, a jedyny problem stwarzała niekiedy wielkość wyświetlacza (ustawianie np. głośności i panoramy poszczególnych ścieżek w mikserze nie było dla mnie możliwe bez użycia lupy). Dość męczące było także niekiedy przedzieranie się przez kolejne ekrany menu, których tryb czterościeżkowy ma znacznie więcej niż tryb stereo. H4 w trybie czterościeżkowym nie umożliwia oczywiście dokładnie tego samego, co typowy program komputerowy do wielościeżkowej rejestracji nagrań, jak np. przycinania czy przesuwania poszczególnych klipów dźwiękowych, nie mówiąc już o ich edycji. Ale pamiętajmy, że z założenia jest to notatnik dźwiękowy, a nie przenośne studio nagrań. Umożliwia on nagranie pewnych partii utworu z przeznaczeniem ich do dalszej obróbki i dogrania innych partii w warunkach studyjnych. Jednakże jeśli ktoś chce mieć w podróży możliwości nagrywania zbliżone do tych, które ma w domu, wystarczy podłączyć H4 przez USB do laptopa, a ograniczenia funkcjonalne urządzenia znikną. Bardzo przydatna jest możliwość wykorzystania brzmień H4 do ćwiczenia lub gry niemal w każdych warunkach. Znakomitą opcją jest też możliwość ustawienia H4 na statywie, co bardzo ułatwia pracę nie tylko w terenie, ale i w czasie nagrań w zaciszu domowego lub podróżnego studia (urządzenie można ustawić na dogodnej wysokości i pod odpowiednim kątem). Jedynie sposób mocowania H4 przy pomocy pasków na rzepy wzbudził mój umiarkowany zachwyt - gdy H4 stoi na statywie, mocowanie oraz paski uniemożliwiają dostęp do baterii i karty SD.

Nie można niestety potraktować H4 jako przenośnego odtwarzacza plików MP3. Próby ich zapisania na kartę SD w folderze do nagrań zarejestrowanych w trybie stereo i w innych lokalizacjach nie dały rezultatu.

PODSUMOWANIE

Zoom H4 to bardzo użyteczne, wielofunkcyjne urządzenie, które może się przydać w wielu sytuacjach. Dla gitarzysty lub basisty najistotniejszymi jego zaletami są brzmienia gitarowe i basowe (symulacje wzmacniaczy oraz efekty przestrzenne), które można wykorzystywać do wielościeżkowego nagrywania swojej gry na H4 lub na komputer, albo też po prostu do poćwiczenia na instrumencie. Dzięki wbudowanym mikrofonom można na nim zarejestrować np. próbę, demo, koncert, wywiad lub odgłosy otoczenia. Podłączenie zaś studyjnego czy estradowego mikrofonu zewnętrznego albo instrumentu o sygnale liniowym - stwarza bardzo szerokie możliwości. Względnie konkurencyjna cena Zoom H4 w stosunku do innych dostępnych na rynku tego typu urządzeń oraz opcje dedykowane muzykom, takie jak brzmienia czy tryb czterośladowy (których produkty innych firm na ogół nie oferują), rekompensują z nawiązką drobne niedociągnięcia konstrukcyjne urządzenia. Firma Zoom po raz kolejny udowodniła, że nie obawia się wprowadzać na rynek śmiałych rozwiązań, które w połączeniu z solidną jakością owocują nowoczesnym i praktycznym produktem na pewno zasługującym na zainteresowanie potencjalnych użytkowników.