Robert Litza Friedrich (Luxtorpeda)

Przez wiele lat pracowałem w studiu jako realizator i cały czas miałem pragnienie pograć we własnym zespole, a nie tylko rejestrować muzykę innych. Nie tęskniłem za czadowym graniem, bo mam tego pod dostatkiem w grupach 2Tm2,3 i Kazik na Żywo. To profesjonalne składy, w których gramy bez prób, bo ich po prostu nie potrzebujemy - chyba że nagrywamy nową płytę. Brakowało mi zwyczajnego grania, jamowania. Chodziło mi o zespół, który miałby próby, czyli o taką załogę, która by się spotykała, żeby po prostu grać. Spotkaliśmy się w składzie: Krzyżyk (Tomasz Krzyżaniak - przyp. red.), Kmieta (Krzysztof Kmiecik), Drężmak (Robert Drężek) i ja. To są moi przyjaciele. Z Robertem gram w kilku zespołach i nie wyobrażałem sobie, żeby mógł to być ktoś inny. Krzyżyk i Kmieta to, jak już ktoś napisał, najlepsza rockowa sekcja rytmiczna w Polsce. Zaczęliśmy sobie grać i układać jakieś utwory. Część graliśmy tylko dla siebie, ot tak, dla przyjemności, potem wybieraliśmy to, co ewentualnie mogłoby nadawać się na płytę. Z tak zebranym materiałem pojechaliśmy do Wisły, aby go zarejestrować, nagraliśmy dziesięć kompozycji. Potem zacząłem pracować nad tekstami i wokalem. Na początku tego roku doszedł Hans (Przemysław Frencel), który wspiera mnie wokalnie. Trafił do nas przypadkowo. Nagrywał u nas swój materiał, a ja zaproponowałem, żeby zaśpiewał z nami piosenkę "Za wolność". Oczywiście nie chodziło o to, że odzyska wolność, jak zaśpiewa (śmiech). Potem zaprosiłem go do nagrania pozostałych kawałków, a on chętnie dołączył do naszej załogi.

Słowo luxtorpeda wyniosłem z mojego domu rodzinnego. Kiedy coś trzeba było zrobić szybko, sprawnie i na temat, mama mówiła, że ma to być zrobione jak luxtorpeda.

Tak, rejestrowaliśmy materiał na taśmie analogowej, używając starych preampów Neve. Nasz sprzęt też jest w większości z lat 60., więc tak jak brzmiało to na próbie, tak zostało zarejestrowane na taśmę. Nagrywaliśmy na setkę, potem dograliśmy jedynie dodatki i wokale. Trzon jest na sto procent i właśnie chodziło o to, żeby to brzmiało live, a nie było martwe czy sztuczne. Wiele osób pisze do nas, że na koncercie jest jeszcze lepiej, ponieważ dochodzi obrazek stworzony przez muzyków.

Słowo "stare" jest tu nieadekwatne, chodziło nam bowiem o pewną prawdę brzmieniową - analogową. To udało się nam uchwycić na płycie. Nie ma na niej chemii, próbek, syntetyki. Jest pełny analog.

Nigdy nie podejrzewałem siebie, że będę grał na gitarach hollow-body. Moja przygoda z takimi instrumentami zaczęła się, gdy robiliśmy próby do nowej płyty Kazika, po reaktywacji grupy Kazik na Żywo. Wtedy spałem w domu Burzy (Adama Burzyńskiego), który ma stare instrumenty i wzmacniacze. Raz przegrałem całą noc na takiej gitarze - to był prawdziwy dźwięk, brzmiała jak żadna inna. Burza sprowadza takie gitary ze Stanów i powiedział mi, że gdy jego znajomy znajdzie taką gitarę, to do mnie napisze. Dostałem mailem zdjęcia - od razu się zakochałem i gitara przyleciała do Polski. To włoska gitara z 1966 roku. Firma Eko robiła wtedy gitary dla Voxa. Instrument jest w bardzo dobrym stanie - oczyszczony i przygotowany do gry przez polskiego lutnika. Nic nie zostało zmienione, cała elektronika jest z lat 60. Jestem z niej bardzo zadowolony, gra naturalnym, pełnym pasmem.

Podczas nagrań używałem efektów, które są wbudowane w gitarę - bardzo archaicznie brzmiący fuzz, booster wysokich i niskich częstotliwości. Układ jest zasilany dwiema bateriami 9 V. To są rzeczy, które powodują niecodzienność brzmienia tej gitary, ale nie używam tych dodatków na koncertach.

Wszystko jest ważne, jeśli chodzi o brzmienie - od instrumentów przez kable aż do wzmacniaczy. Ja mam na tym punkcie straszną korbę i dbam, żeby wszystkie elementy były wysokiej jakości, żeby nie oszczędzać na żadnym z ogniw tego łańcucha. Używam przesterów i kabli Pete’a Cornisha. Są świetne. Koledzy z zespołu Kazik na Żywo wypróbowali moje kable i od razu zamówili komplety dla siebie. Pete Cornish to człowiek, który szczególnie dba o brzmienie. Buduje efekty od lat 60., robił je dla wszystkich klasycznych kapel typu Black Sabbath, Deep Purple, Pink Floyd. Wszyscy wtedy grali na jego efektach i robią to do dziś. Używają ich też młodsi, na przykład John Mayer. To taki butik, trzeba zapisać się w kolejkę i czekać kilka miesięcy. Nie jest przy tym ważne, jakie nazwiska są na liście - czy jest to Sir Paul McCartney, czy Litza. W gruncie rzeczy rzadko używam efektów. Mam pedalboard z prostym kontrolerem true bypass, bez MIDI. Używam czasem Electro-Harmonixa Micro POG, Bossa DD-3 i Dunlopa Rotovibe, którego zawsze mam na podłodze. Efekty połączyłem kablami Lava Cable, które odkryłem rok temu. System zyskał większą dynamikę.

Gram jednocześnie na dwóch wzmacniaczach, łącząc stare z nowym. Stary Vox AC30 z 1963 roku sygnowany jeszcze jako GMI, czyli pierwsza produkcja. Próbowałem grać na Voxach z lat 70., ale to już nie to samo. Muszę więc o niego dbać, dlatego zamontowałem z tyłu patent własnej konstrukcji - deska z dwoma wentylatorami chłodzącymi wnętrze, żeby coś się tam nie usmażyło (śmiech). Drugi wzmacniacz to Two-Rock z dwugłośnikową kolumną Custom Audio Electronic. Po testach różnych kolumn kilkunastu firm wybrałem tę, ponieważ jest najbardziej sprawna pasmowo. Sprawdzałem to nie tylko na ucho, ale także grając z zespołem, bo to właśnie jest istotne. Tak samo jest, gdy pokazuję komuś efekty Pete’a Cornisha, wydaje się, że brzmią jak wiele innych, ale dopiero grając z zespołem, pokazują swoje możliwości - wychodzą brzmieniem do przodu, nic nie tracą, mają prawidłowe pasmo. Chodzi o to, by była dobra definicja dźwięku i odpowiednie pasmo; żeby to się mieściło w zespole w taki sposób, że brzmienia się uzupełniają, a nie niwelują. Dwa piece łączę spliterem, również zrobionym przez Cornisha. To wszystko daje nowo-stary czy staro-nowy dźwięk. Oczywiście wzmacniacze wymagają innych mikrofonów - do Two-Rocka używam mikrofonu wstęgowego Royer M121 Live, a do Voxa klasycznego Shure’a SM57. Jeden wzmacniacz bez drugiego nie funkcjonuje, oba tworzą pełne i dynamiczne brzmienie. Za definicję i czytelność dźwięku odpowiada Vox, a za szybkość i wypełnienie pasmowe Two-Rock. Cieszę się, że mogę sobie dziś na ten sprzęt pozwolić, ale zaplecze sprzętowe nie jest najważniejsze. Dobre brzmienie to przede wszystkim dobra kompozycja. Znam kapele, które mają zwykły, skromny sprzęt, a brzmią świetnie, bo mają dobre kompozycje. Nie warto opierać się wyłącznie na sprzęcie. Często grając z kimś gościnnie, biorę tylko gitarę, kabel, wzmacniacz - i to wystarcza.

Nie, utwory skomponowaliśmy wspólnie. Teksty piszę z Hansem. Miałem napisane swoje wersy, a Hans dopisał do nich swoje, nadając całości jakby trzeci wymiar, przez co stały się bardziej czytelne. Mówimy różnymi głosami w tym samym temacie i to mi się podoba. Ja mówię skrótowo i hasłowo, Hans zaś opisuje wszystko, tak jak na przykład w utworach "Od zera" czy "Autystyczny".

Ja jestem słaby w te klocki internetowe, ale moje dzieci i młodzież pomagają nam bardzo, byśmy byli obecni w internecie. Bez tego dziś jest naprawdę trudno zaistnieć i pokazać się. Dlatego Luxtorpeda jest na Facebooku, MySpace i YouTube. Osobiście wolę żyć prawdziwie niż wirtualnie, a więc swoim własnym życiem. W internecie mam konto tylko po to, żeby móc wchodzić na profil Luxtorpedy. To jest właśnie ta kontrola nad człowiekiem - chcesz wejść, musisz mieć konto, podać ileś tam różnych danych, a ja nie lubię być traktowany przedmiotowo.